W pierwszej kolejności wyjaśnijmy sobie jaka jest różnica pomiędzy alimentami a środkami utrzymania rodziny? Bez wdawania się w definicje kodeksowe, w trakcie trwania małżeństwa małżonkowi lub dziecku od drugiego z małżonków przysługują środki utrzymania rodziny. Są to sprawy, w których nagle, jeden z małżonków odszedł od rodziny i nie dostarcza pozostałym członkom rodziny żadnych środków finansowych lub dostarcza je nieregularnie albo w zbyt małej ilości. Po rozwiązaniu małżeństwa przez rozwód mówimy o alimentach na dziecko lub na rzecz małżonka.
Alimenty na rzecz małżonka są raczej rzadkością w praktyce i przysługują jedynie w sytuacji, kiedy:
- drugi z małżonków, na skutek rozwodu został uznany za wyłącznie winnego rozpadu pożycia a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego;
- co prawda żaden z małżonków nie został uznany za wyłącznie winnego rozpadu pożycia ale znajduje się w sytuacji niedostatku.
Znacznie częstszą sytuacją są alimenty na rzecz dziecka. Orzekane są zawsze, w sprawie o rozwód, albowiem zgodnie z art. 58 §1 KRiO „W wyroku orzekającym rozwód sąd (…) orzeka, w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka.” i jest to rozstrzygnięcie, które musi obligatoryjnie znaleźć się w wyroku.
Innymi kategoriami spraw o alimenty są sprawy:
- o alimenty od rodzica, który nie pozostawał z drugim rodzicem w związku małżeńskim;
- o podwyższenie alimentów;
- o obniżenie alimentów;
- o ustalenie że obowiązek alimentacji wygasł.
Wbrew powszechnemu przeświadczeniu obowiązek płacenia alimentów nie wygasa samoczynnie wraz z ukończeniem przez dziecko 25 roku życia. Wyłącznie sąd może ustalić, iż obowiązek ten wygasł i to tylko na wniosek osoby zobowiązanej do płacenia alimentów.
Skoro już wiemy czym są sprawy o alimenty i sprawy o dostarczanie środków utrzymania rodzinie a także jakie mogą być rodzaje spraw o alimenty, powiedzmy kilka słów o tym jak się przygotować do takiej sprawy.
Wysokość alimentów, zgodnie z art. 135 §1 KRiO zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego.
Ze strony uprawnionego, czyli dziecka, musimy zatem ustalić jakie dziecko ma potrzeby a następnie ustalić które z nich są usprawiedliwione. Oczywiście mówimy tu o takich potrzebach jak mieszkanie, media, wyżywienie, ubrania, środki czystości, edukacja czy rozrywka. Spór pomiędzy rodzicami sprowadza się do tego jakie składniki wchodzą w zakres usprawiedliwionych potrzeb w ramach każdej z tych kategorii. Np. czy usprawiedliwioną potrzebą dziecka jest koszt prywatnego żłobka, przedszkola czy szkoły, czy też dziecko powinno korzystać z edukacji publicznej? Albo czy kupowanie wyłącznie żywności ekologicznej jest usprawiedliwioną potrzebą dziecka? Z potrzeb zakwalifikowanych do kategorii rozrywki za usprawiedliwioną potrzebę sąd w jednej z ostatnich spraw uznał abonament na usługę xbox live. Dowodami w tym zakresie mogą być faktury, rachunki imienne, potwierdzenia przelewów, zamówienia itp., ale także świadkowie czy zeznania stron.
Ze strony osoby zobowiązanej do świadczeń alimentacyjnych musimy zaś rozpatrywać możliwości majątkowe. Nie chodzi tu zatem o aktualnie osiągane dochody, ale o możliwości jakie w tym zakresie ma zobowiązany. W przeciwnym wypadku każdy zobowiązany do alimentów rodzic byłby bezrobotny lub utrzymywałby się z najniższej krajowej. Sąd w tym zakresie opiera się w głównej mierze na zeznaniach podatkowych uzyskanych od stron lub bezpośrednio z urzędu skarbowego, ale w sytuacji ukrywania dochodów możliwe są wszelkie inne środki dowodowe.