W pierwszej kolejności, przed przystąpieniem do udzielenia odpowiedzi na sformułowane w ostatnim zdaniu pytanie, wskazać należy, że grzywna jest jedną z kar przewidzianych w Kodeksie karnym[1]. Jak wynika z treści art. 32 k.k. karami, które mogą być orzeczone wobec osoby uznanej za winną popełnienia zarzucanego jej czynu zabronionego są: grzywna, ograniczenie wolności, pozbawienie wolności, 25 lat pozbawienia wolności, a także, najdalej idąca, dożywotnie pozbawienie wolności. Kara, którą może orzec sąd wobec konkretnej osoby zależy jednakże od ustawowego zagrożenia, które każdorazowo jest wskazane przy danym typie czynu zabronionego, a zatem przy przepisie zawierającym opis przestępnego zachowania.
WYMIAR GRZYWNY
W niniejszym opracowaniu skupimy się na grzywnie. Jak wynika z art. 33 k.k.:
„§ 1. Grzywnę wymierza się w stawkach dziennych, określając liczbę stawek oraz wysokość jednej stawki; jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, najniższa liczba stawek wynosi 10, zaś najwyższa 540.
§ 2. Sąd może wymierzyć grzywnę także obok kary pozbawienia wolności wymienionej w art. 32 pkt 3, jeżeli sprawca dopuścił się czynu w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub gdy korzyść majątkową osiągnął.
§ 3. Ustalając stawkę dzienną, sąd bierze pod uwagę dochody sprawcy, jego warunki osobiste, rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe; stawka dzienna nie może być niższa od 10 złotych, ani też przekraczać 2 000 złotych.”.
Jak wynika z powyższego, sąd orzekając grzywnę wymierza ją w stawkach dziennych. Sąd musi ustalić zarówno liczbę stawek dziennych, a w dalszej kolejności wysokość jednej stawki. Co do zasady, sąd może orzec od 10 do 540 stawek dziennych, przy czym jedną stawkę ustalić na kwotę od 10 złotych do 2 000 złotych. W podanym na początku niniejszego opracowania przykładzie, sąd orzekł wobec Roberta M. 350 stawek dziennych grzywny po 30 złotych każda. Tym samym, Robert M. musi uiścić na rachunek bankowy sądu kwotę 10.500 złotych.
WYKONANIE KARY
Jak wynika z art. 44 Kodeksu karnego wykonawczego[2]:
„§ 1. Skazanego na grzywnę sąd wzywa do jej uiszczenia w terminie 30 dni.
§ 2. W razie bezskutecznego upływu wyznaczonego terminu grzywnę ściąga się w drodze egzekucji.”.
Z treści przywołanego powyżej przepisu wynika, że skazany co do zasady winien jest uiścić orzeczoną wobec niego grzywnę jednorazowo w terminie 30 dni licząc od dnia jego wezwania przez sąd. W tym miejscu należy wskazać, że sąd wzywa do uiszczenia grzywny dopiero w momencie, gdy wyrok, którym wobec skazanego orzeczona została grzywna jest prawomocny.
Przechodząc do clou, zwrócić należy uwagę na treść art. 49 k.k.w., zgodnie z którym:
„§ 1. Jeżeli natychmiastowe wykonanie grzywny pociągnęłoby dla skazanego lub jego rodziny zbyt ciężkie skutki sąd może rozłożyć grzywnę na raty na czas nieprzekraczający 1 roku, licząc od dnia wydania pierwszego postanowienia w tym zakresie.
§ 2. W wypadach zasługujących na szczególne uwzględnienie, a zwłaszcza wówczas, gdy wysokość grzywny jest znaczna, można rozłożyć grzywnę na raty na okres do 3 lat.”.
W art. 50 k.k.w. ustawodawca wskazał natomiast:
„§ 1. Sąd odwołuje rozłożenie grzywny na raty, jeżeli ujawniły się nowe lub poprzednio nieznane okoliczności, istotne dla rozstrzygnięcia; art. 24 § 2 nie ma zastosowania.
§ 2. Rozłożenie grzywny na raty można odwołać również wówczas, gdy skazany uchybił terminowi płatności choćby jednej raty, chyba że wykaże, iż nastąpiło to z przyczyn od niego niezależnych.”.
Jak wynika zatem z art. 49 i 50 k.k.w., sąd penitencjarny może rozłożyć na raty orzeczoną wobec skazanego grzywnę w sytuacji, w której jej jednorazowe wykonanie pociągnęłoby dla skazanego lub jego rodziny zbyt ciężkie skutki. Co do zasady, grzywna może zostać rozłożona na raty na okres do 1 roku. W wypadkach zasługujących na szczególne uwzględnienie sąd może natomiast rozłożyć grzywnę na raty na okres do 3 lat. Jednocześnie należy zastrzec, że w przypadku wyrażenia przez sąd zgody na uiszczanie grzywny w ratach, skazany musi być konsekwentny i faktycznie regulować orzeczoną wobec niego grzywnę. Jak wskazano bowiem w treści art. 50 k.k.w., uchybienie płatności choćby jednej raty może spowodować odwołanie rozłożenia na raty, a co za tym idzie, konieczność jednorazowego uiszczenia pozostałej kwoty grzywny. Skazany oczywiście ma prawo wykazać, że nieuregulowanie danej raty nastąpiło z przyczyn od niego niezależnych, co może doprowadzić do braku cofnięcia przez sąd zgody na ratalne regulowanie grzywny.
Odpowiadając zatem na sformułowane na początku niniejszego opracowania pytanie, należy wskazać, że Robert M. będzie mógł wystąpić do sądu z wnioskiem o rozłożenie na raty orzeczonej wobec niego grzywny. Będzie jednakże musiał wykazać, że nie ma możliwości jednorazowego uregulowania orzeczonej wobec niego grzywny.
Autor: apl. adw. Sebastian Kliński
[1] Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz.U. z 2020 r. poz. 1444).
[2] Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny wykonawczy (Dz.U. z 2021 r. poz. 53).